Ospakizun horren bederatzigarren mendeurrena dela eta, Nafarroako Errege Artxibo Nagusiak artxiboan babesten diren erriberako hiriburuaren birkonkistarekin zerikusia duten hainbat dokumentu erakutsiko ditu, “Oroitzapenak” zikloaren barruan, otsaileko mikroerakusketan.
Guztira, Tuterako kapitulatuaren ondorioz egin diren arau-testu ezberdinekin lotuta dauden sei dokumentu erakutsiko dira, gehienak legezkoak.
"Tuterako Birkonkistaren 900. Urteurrena-ren erakusketa" sarbide librekoa eta doakoa da. Nafarroako Artxiboaren beheko galerian irekita egongo da egunero 10:00etatik 14: 00etara. eta 17: 00etatik 20: 00etara.
1119ko otsailaren 25ean, Tutera, islamiarrez Tutila, Iruñea eta Aragoiko erregea zen Alfontso I.a Borrokalariaren gudarien aurrean etsi egiten zuen. Tutera eta bere eskualdeko birkonkistarekin batera gaur egungo Nafartar eskualdean musulmanek izandako lau urteko mendekotasunarekin amaitzen zen. Denbora askoan Tutera Zaragoza baino lehen birkonkistatu zela pentsatu zen. Sinesmen hori, hain zuzen ere, gertaerari buruzko jatorrizko dokumentu originalen eskasiagatik, horien kopiatan gordetako datazioen hutsegiteagatik eta aintzinatik jasotako gertaerei buruzko kontakizun tradizional batengatik ondorioztatu zen, Nafarroako historiografia nafarraren obrek sortutakoaren arabera.
Kontakizun horren arabera, behin Alfontso erregeak Zaragoza kokatu zuenean, Tuterarrek Ebro erabiltzen zuten setiatuei laguntzeko eta elikagaiak bidaltzeko; beraz, erregeak lehendabizi Tutera hartzea erabaki zuen eta horretarako 600 zaldun bidali zituen, Rotrón de Perche normandiar kondea buru zutela, eta hiria errenditzea lortu zuen.
XX. mendean izango zen tradiziozko sinesmen hori zalantzan jartzen hasi zenean, eta aurrera pausu bat eman zen hipotesi berri batekin; lehendabizi Zaragoza hartu zela 1118. urtearen amaieran, eta gero, segur aski 1119ko otsailaren 25ean, Tuteraren konkista eman zela.
Hala ere, Alfontso I. Bataiatzailea, Iruñea eta Aragoiko erregearen, bere iruindar eta aragoindar tropena eta konfiantzazko nobleen, Rotrón de Perche bezalakoa, eginkizun erabakigarria ez da zalantzan inoiz geratu.
Tutera eta bere eskualdeko birkonkistarekin batera gaur egungo Nafartar eskualdean musulmanek izandako lau urteko mendekotasunarekin amaitzen zen.
Erakusketa, hain zuzen ere, vidimus batekin zabaltzen da, hau da, autoritate batek bere begien bistan duen beste dokumentu bat transkribatzen duen dokumentua da, hau da, Alfontso erregearen eta Tuterako agintari musulmanen artean lortutako itunak hiriaren errendizioa adostuz. Itunen edukiak herritar musulmanak Tuteran bizitzen jarraitzea erraztu zuen, baina urtebeteko epea eman zitzaien euren etxebizitzak harresiz kanpoko auzo batera eraman zezaten, mairu-herria sortuz.
Alfontso I.ak ere Tuterako populazio judutarraren iraunkortasuna suspertu zuen eta horretarako Errioxako Naiara herriko judutarrei emandako foru bera eman zien. Orden horri esker, juduek funtsezko zeregina izan zuten ekonomiaren berpizte aldera, hirigune dinamikoetan eta beste herri batzuetan kokatutako beste erreinu judu batzuetan gertatu zen bezala. Karlos II.a erregea izango da ondoren kontzesio hau berretsiko duenak, eta kontzesioa bera mikroerakusketa honetan publikoarentzat erakusgai izango da.
Era berean, eta herri berriak hirira erakartze arren, Alfontso I.ak Tuterako forua edo gutuna eman zion Tuterari, eta, bertan, forua Sobrarbeko Foruen bidez bakarrik identifikatua agertzen den hainbat kopia kontserbatzen dira, Nafartar-Aragoiko espazioan Birkonkistaren jatorriari buruzko mitorik handienetako bat. Kontzesio hori Alfontso erregea berak osatu zuen 1127. urtean, Tuterari, tortum per tortum (kaltearen gain kalte) izeneko pribilegioa emanez, eta, beste gauzen artean, biztanleei baimena ematen zien errudunei eragindako kalteen ondorioz pairatutako kalteen aurrean erantzuteko.
Tuterako hiriak pribilegio honekin egindako erabilera zabalaren erakusgarri da, Tutera eta beste herri batzuen artean XVII. mendean edukitako prozesu judizial handi batean, artaldeei egindako kalteen inguruan Tuterarren alegazio gisa, aipatutako tortum per tortum pribilegioaren kopia sartu zuenean. Prozesu hau, baita herriko gutunaren aleak, pribilegioak eta Tuterako plano batek osatzen dute erakusketan erakutsitako dokumentu-zerrenda.
