Vianako Foruaren kontsesioaren zortzigarren mendeurrena dela eta, Nafarroako Errege Artxibo Nagusiak (NAO) gertaera honekin zerikusia duten hainbat dokumentu erakutsiko ditu, “Oroitzapenak” zikloaren barruan, apirileko mikroerakusketan. Erakusketa sarbide librekoa eta doakoa da, zeinetan notario batek, 1319. urtean, Vianari emandako foruen kontsesioaren dokumentua edo hiriko planoa ikus daitezkeen.
Ego Sancius per dei gratiam Rex Navarre facio hanc cartam omnibus populatoribus de Viana honela hasten da 1219. urtean Antso VII.a Indartsuak Vianako biztanleei emandako foruen agiria. Vianako foruaren kontzesioa herriaren berrantolaketa suposatu zuen bertan bizi ahal izateko eta gainera garrantzi handiko garai baten hasiera izan zen, eta ondorengoko mendeetan ere, Karlos III.a Nobleak Viana printzerriaren buru bezala izendatuko zuelako Nafarroako tronuaren oinordearentzako, eta gainera Espainiako Felipe IV.a erregeak ere hiriaren titulua jasoko zuen.
Gaztelaren eta Nafarroaren artean bi mendetako muga aldakorrak izan ondoren, eta XIII. mendearen hasieran bi erresumen arteko muga egonkortzearen ondorioz, Antso VII.ak Nafarroako mendebaldeko muturrean gotortutako populazioen defentsa-lerro bat sortzea eta sendotzea eragin zuen. Plan honen funtsezko pieza izan zen, hain zuzen ere, Logroņotik gertu zegoen toki estrategikoa izateagatik, baita Gaztelatik Nafarroara sartzeko atea zelako, Vianaren gotortzea eta birpopulatzea, eta horren ondorioz erregeak herriari foruak ematea erabaki zuen.
Horretarako, Antso VII.ak ere, bere aita zena Antso VI.ak 1164. urtean Guardia mugako barrutiari foruaren kontzesioan erabilitako eredua erabili zuen, eta haren edukia, era berean, Gaztelako erregea Alfontso VIII.ak 1905. urtean Logroņori emandako foru bera irudikatzen zuen. Hori dela eta, Vianako forua Logroņoko Forutik eratorritako foruen familiako kidea da.
Kontzesio dokumentutik, oraindik latinez idatzita dagoena, baina dagoeneko nafar aragoiera erromantzearen berezko formekin hitz ugari dituenak, XIV. mendean egindako hainbat kopia gordetzen ditu Nafarroako Errege Artxibo Nagusiak. Horrela, mikroerakusketa vidimus batekin hasten da, hau da, jatorrizkoaren ageriko dokumentu baten transkripzioa da, hau da, notario batek, 1319. urtean, Vianari emandako foruen kontsesioaren dokumentua.
Ondorengo hamarkadetan, Vianako forua eta bere pribilegio eta abantaila garrantzitsuak, Vianako forua edo foruak izen horrekin Nafarroako mendebaldeko beste herri batzuei eman zitzaizkien. Horrela, bai Karlos I.a Burusoilak 1325. urtean Esprontzedako biztanleei emandako Vianako foruaren dokumentua eta bai 1317. urtean Nafarroako Felipe II.ak San Cristobal de la Berrueza jendeztatzeko bidali zituen erreformatzaileek, herri honek aurrera egin ez zuen arren, egindako kontzesioaren pergaminoa jendaurrean jarri dira ikusgai.
Foru-kontzesioak eta finkatuta dagoen muinoaren gotortzeak, Viana, Lizarrako Merinaldearen mendebaldeko herri nagusienean bihurtzen lagundu zuten denbora pasa ahala. Viana eta bere inguruneko eskuizkribu plano eder eta ilustratu batek, baita harresituta duen esparruaren eta gazteluaren irudikapen idealizatu batek ere mikroerakusketa hau osatzen dute.
