1521eko maiatzean, Hernan Cortés-ek Mexiko-Tenochtitlan hiria setio azpian jartzeko prestaketak amaitu zituen. Mexiko Inperioko hiriburu handiaren tokia, Texcoco lakuko uhartetxo baten gainean eraikia, zenbait galtzadatan lurrari lotua, abuztuaren 13an bukatuko zen, espainiar eta tlaxkalteken arteko aliantzaren indarrek eta historiaurreko beste zenbait herrik hiria hartu zutenean. Tenochtitlán erori zenean, behin betiko finkatu zen Amerikako kontinentean zegoen presentzia hispanikoa, Cortések berak Espainia Berria deitzea proposatu zuen lurralde batean.
Setio haren hasieraren bosgarren mendeurrena betetzen denean, Nafarroako Errege Artxibo Nagusiak (AGN) Espainia Berriaren inguruan gordetzen dituen dokumentu batzuk jendaurrean jarriko ditu maiatzeko mikroerakusketan.
Mexikoren konkistak, Cortések bere aliatu tlaxcalteken lurraldean 13 itsasontzi (bergantinak) eraikitzeko hartutako erabakia bezalako gertaera ikusgarriekin, ondoren, 100 kilometrotan, piezaz pieza garraiatuak izateko Texcocoko aintzirara, non, azkenik, Tenochtitlango setioan erabiltzeko mihiztatuak izango ziren, Cortés jaunari ospe eta aintzatespen handia eman zion. Hala, penintsulara lehen aldiz itzuli ondoren, Karlos V.a enperadoreak Oaxaca haraneko markesa izendatuko zuen. 1528ko lehen bidaia horri buruz, Juan Renari zuzendutako gutun bat mintzatuko zaigu. Besteak beste, Nafarroako obra eta gastu berezien ordaintzailea zen, Francisco Duarte morroia baitzuen. Gutun horretan hainbat gairen berri eman zion, besteak beste, Hernán Cortés Toledora iritsi zenekoa. Duartek Cortés-ekin etorri ziren indigenek eragindako harridurari egiten dio erreferentzia; besteak beste, haren itxura nabarmentzen du, hau da, aurpegiko ilerik eza, bizarrik ez dutela eta, adinagatik dagoeneko eduki beharko lituzkete, eta ilea zaldi zurdak bezain leuna, sendoa eta beltza zela ere nabarmendu zuen.
Konkistaren ondoren, Mexiko Hiria Espainia Berriko Erregeordetzaren hiriburu bihurtuko zen, 1535ean ezarria. Alde horretatik, 1544ko agiri bat dago ikusgai, non Diego Catalán tuteratarrak, Tuterako bere anaiei, euren izenean auzitan aritzeko boterea ematen dien. Nabarmen, egileak adierazten du Temixtitán-Mexiko hiri handi horretan bizi dela. Horrekin, Cortési hainbeste hunkitu zioten hiriaren handitasuna eta ikusgarritasuna aipatzen ditu, oraindik ere Mexiko-Tenochtitlán deitura konposatua mantenduz eta, gainera, Temixtitan forma erabiliz, non Cortés-ek Tenochtitlan aipatu zuen Karlos V.ari igorri zizkion harreman-gutunetan.
Cortés-ek eta haren osteek Mexikoko erdialdeko paisaien eta klimaren eta Espainiaren zati handi baten artean aurkitutako antzekotasunen ondorioz, erregeordetzak Espainia Berria izena jasotzeaz gain, hiri, probintzia eta eskualde asko penintsulako lekuen oroigarri gisa izendatu ziren.
Horiekin batera, XVIII. mendean, Nafarroa Berrikoa sartu zen, Sonora eta Sinaloa probintzietarako izendapen alternatibo bateratu gisa. Toponimo horrek, hala eta guztiz ere, Eusebio Kino geografo eta jesuita surtiroldarrari zor zaion jatorri berezia du. Eusebiok, gaur egungo Mexikoren iparraldean jesuiten misioen hedapenaren testuinguruan, San Frantzisko Xabierkoaren omenaldi gisa, Sonora eta Sinaloa lurraldeari Nafarroa Berria deitzea proposatu zuen.
Sarrera librea eta doakoa.
Lekua: Beheko Galeria
Ordutegia: Egunero 10:00etatik 14:00etara eta 17:00etatik 20:00etara.
