Annualeko bataila edo ‘hondamendi’ deitzen zaio 1921ean Espainiako tropen eta Annual herriaren inguruko rifiar tribuetako borrokalarien arteko borroka armatuari, garai hartan Marokoko Espainiar Protektoratuko kidea baitzen. Guduak, espainiar indarren porrot larri batekin amaitua, izugarrizko oihartzuna izan zuen herrialdearen bizitza politikoan eta sozialean.
Annual izeneko bataila Rif eskualdeko lurraldea okupatzeko ekintzen esparruan gertatu zen. Eskualde hori, Yebalakoarekin batera eta 1912ko azaroaren 27ko Espainia eta Frantzia arteko ituneko horniduren arabera, espainiar administraziora igaro zen, Marokoko Espainiar Protektoratuaren Iparraldeko Eremua deiturikoa eratzeko.
Espainiako Marokoko iparraldeko sektore horren mapa ikusgarri batekin irekitzen da mikroerakusketa. Bertan, aipatutako Ipar Zonako lurraldeaz gain, Afrikan tradizioz Subiranotasun Plaza gisa ezagutzen diren Espainiako 5 lurraldeak ere agertzen dira (Ceuta, Melilla, Chafarina Uharteak, Alhucemas Uharteak eta Vélez de la Gomera Haitza). Bost lurralde horiek, lurralde nazionalaren zati historiko gisa, ez ziren Protektoratuaren parte, eta, mapan ikus daitekeenez, ordurako elkarrekin komunikatuta zeuden itsaspeko telegrafo-kable bidez.
Akordio hispanofrantziarraren ondoren, Espainiako gobernuak, Ceuta eta Melilla posizioetatik abiatuta, lurraldea okupatzeari ekin zion. I. Mundu Gerrak eten zituen operazioak, 1920 eta 1921 artean bizitu egin ziren Protektoratuaren ekialdeko sektorean, non Fernández Silvestre jeneralak lurraldearen barnealdetik aurrera egitea lortu zuen Amekrán ibaia zeharkatu arte.
Hala ere, haren aurrerapenaren baliabideak eta hornidura-lerroak hauskorrak ziren, eta uda hasieran, Riftarren indarren erasoak suntsitu egin zituen Espainiako posizioak Abarrán, Igueriben eta Annual mendietako gune gotortuetan. Azken hori uztailaren 22an eraso zuten. Azken jarrera horretako porrotari, gainera, bizirik suertatu zirenen hilketa odoltsuak jarraitu zion. Melilla aldera itzultzean, Monte Arruit gotorlekuan ezkutatu ziren, Errifeko indarrek armak ematen zituzten espainiarren bizitza errespetatzeko akordioa bete ez zutelako.
Batailaren eragina Nafarroan
Herrialde osoan eragina izan zuen Annualeko porrotak ere Nafarroara iritsi zen, non Nafarroako Foru Aldundi Probintzialak akordio bat hartu baitzuen Afrikako kanpainaren beharretarako 100.000 pezetako kopurua eskainiz Estatuko Gobernuari, eta, aldi berean, kanpainan zauritutako soldadu nafarrei eta hildakoen senideei pentsioak ordaintzeko konpromisoa hartu zuen. Alde horretatik, besteak beste, Santos Pérez Barrena Larragoako bizilagunak Agapito semea Afrikan “1921eko uztaileko gertakarietan” desagertzeagatik emandako pentsioa kobratzeari buruzko dokumentazioa erakusten da.
Pentsio horien zentzuzko helburua zen zauriek edo soldaduen heriotzak nagusiki nekazaritzakoa zen gizarte batean eragiten zuten egoera larria arintzea; izan ere, gizarte horretan, oro har, gizonak soldadutzaren mende zeuden, urteko ordezkapenen bidez. Erakusketa, hain zuzen ere, 1921eko ordezkapenaren errolda militarrarekin ixten da, hau da, zerbitzu militarrari lotutako mutilen sailkapenaren datuak idazteko kudeaketa-agiriarekin.
Sarrera librea eta doakoa
Lekua: Beheko galeria
Ordutegia: Egunero 10:00etatik 14:00etara eta 17:00etatik 20:00etara.
