1872ko maiatzaren 4an, Orokietan bildutako indar karlistak, Basaburua Nagusiko haranean, armada konstituzionaleko kideek garaitu zituzten. Batailak Hirugarren Gerra Karlistaren lehen fasearen garapena ekarri zuen, baina, era berean, Gurutze Gorriak gudu-zelaian zaurituei laguntzeko Espainian egin zuen lehen esku-hartzeagatik ere ezaguna da.
Hori dela eta, Orokietaren ekintzatik 150 urte betetzean, Nafarroako Errege Artxibo Nagusiak (AGN) maiatzeko mikroerakusketan jendaurrean jarriko ditu gertaera historiko horrekin lotutako hainbat dokumentu.
1872ko apirilean, Amadeo I.aren monarkia konstituzionalaren aurkako altxamendu karlista berri bat gertatu zen Espainiako iparraldeko zenbait lekutan. Ondoren, Karlos Borboi Austria-Ekialdekoa, Karlos VII.a Espainiako tronurako hautagai karlista, sartu zen Espainian, Hirugarren Gerra Karlistadari hasiera emanez. Hala ere, maiatzaren 4an, Domingo Moriones jeneralaren agintepean zegoen armada konstituzionalak Orokietan kontzentratutako indar karlistak harrapatu eta garaitu zituen, ehunka preso eginez eta erregegaiak Frantziara ihes egin behar izatea eraginez.
Hain zuzen ere, mikroerakusketa guduaren hurrengo egunean datatutako Gobernu Zibileko idazkaritzaren dokumentu interesgarri batekin irekitzen da. Bertan, zenbait isil-mandatarik jakinarazitakoaren arabera, Moriones jeneralaren zutabeak indar karlistak garaitu zituela kontatzen da.
Oroquietaren garaipenak Moriones jeneralaren ospe militar handia handitzea ekarri zuen. Hori dela eta, jaso zituen sarien artean nabarmena da Alfontso XII.a erregeak Orokietako Markesaren titulua eman izana. Titulu hori erabili izanaren berri ematen du AGNk, Moriones jeneralak Filipina Uharteetako Gobernadore Nagusi kargua bete izanaz gordetzen duen dokumentazioak.
Hala ere, gatazkaren garapenerako eta bere protagonistentzako esanahiaz gain, Orokietako bataila ere nabarmendu egin da, gerrako zaurituei laguntzeko Gurutze Gorriak Espainian egin duen lehen esku-hartzea dela eta. Horrela, borrokaldiaren berriak iristean, Espainiako Gurutze Gorriak operatibo bat prestatu zuen Orokietako zaurituei laguntzeko eta ospitaleetara eramateko, zein bandotakoak ziren alde batera utzita. Jarduera horretan Iruñeko Nicasio Landa medikua izan zen protagonista. Bera izan zen, halaber, 1863ko urrian Genevako nazioarteko biltzarrean Espainia ordezkatu zuena, gudu-eremuan zauritutakoei arreta nola hobetu aztertzeko. Horren ondorioz, hurrengo urtean, 1864an, Europako zenbait naziok sinatu zuten, besteak beste Espainiak, gai horri buruzko Genevako lehen hitzarmena. 1864. urtean, halaber, Espainiako Gurutze Gorriaren lehen batzorde probintziala eratu zen Iruñean, Nafarroako Kontseilu Probintzialak, Gobernadore Zibilaren organo aholku-emaileak, aldeko irizpena eman ondoren.
Mikroerakusketa, hain zuzen ere, irizpena eman zen Kontseiluaren bilkurako aktarekin eta erakunde humanitario horren finantziazio historikoaren tresna diren Espainiako Gurutze Gorriak Banderatxoaren Eguneko ongintzazko diru-bilketei buruz egindako zenbait dokumenturekin amaitzen da.
Sarrera librea eta doakoa.
Lekua: Beheko Galeria
Ordutegia: Egunero 10:00etatik 14:00etara eta 17:00etatik 20:00etara.
