es | eu | en | fr

Emilio Azarola Gresillón jaio zela 150 urte

Nafarroako Errege Artxibo Nagusia

2022/09/09 - 2022/09/30

Emilio Azarola Tafallan jaio zen 1872ko uztailaren 31n. Madrilen ingeniaritza-ikasketak egin ondoren, Nafarroara itzuli zen, energia elektrikoaren ekoizpenean eta erabileran oinarritutako jarduera profesional eta industrial itzela hasteko. Arlo honetan, ingeniaritzari buruzko artikuluak argitaratu zituen, Electra Aoiz, S.A. bezalako enpresen sorreran parte hartu zuen, zentral hidroelektrikoetako obrak proiektatu eta zuzendu zituen, hala nola Luzaide eta Mendigorriakoak, eta garraio-arloko hainbat ekimen gauzatu zituen, hala nola Bidasoako Elektrobia (Bidasoa eta Irun arteko ibilbidea egiten zuen trakzio elektrikoko ibilgailua) edo Iruñea eta Logroño arteko trenbide elektrikoaren aurreproiektua. Azarolak lortutako ospeak, Bide, Ubide eta Portuetako Ingeniarien Kidegoko funtzionario bihurtzean indartuta, Nafarroako Merkataritza eta Industria Ganberako kide izateko aukera emango lioke eta baita epe labur batean Iruñeko Udaleko bitarteko zinegotzi izateko ere.

II. Errepublikaren etorrerarekin, Emilio Azarolak bere alderdi profesionalak lortutako ospeari Alderdi Errepublikano Erradikal Sozialistako militante gisa izandako jarduera politikoak lortutakoa gehituko lioke. Azarola Doneztebeko alkate hautatu zuten. 1931ko udal-hauteskundeetan, Escolástica Echeverriarekin ezkondu ondoren, herri horretara joan zen bizitzera. Hauteskunde horietan, II. Errepublika aldarrikatu zen apirilaren 14an. Alkate gisa izandako karguaren elementurik nabarmenena Bear Zana frontoiaren eraikuntza izan zen. Pilotalekua eskularrudun (laxoa) joko luzeko modalitate tradizionalerako gaitua zegoen, eta Azarolak berak, errailen gaineko horma mugikor baten bidez, errebote birakariko sistema burutsu bat diseinatu zuen. Hala ere, udal mailan ez ezik, Azarolako jarduera politikoak laster ere oihartzun nazionala izango zuen, 1931ko gorte konstituziogileetarako hauteskundeetan Nafarroako diputatu hautatu ondoren. Bertan, 1931ko Espainiako Errepublikaren Konstituzioko eztabaidetan eta onespenean parte hartu zuen eta Ogasuneko eta Aurrekontuetako batzorde parlamentarioak osatu zituen.

1932ko ekainaren 19an, Euskal eta Nafarroako udalen batzarra egin zen Iruñeko Gayarre antzokian, euskal-nafar Estatutuaren proiektua onartzeko. Orduan, Azarola bere bizitza politikoko une garrantzitsuenetako baten protagonista izan zen, eta baita Nafarroaren bilakaera instituzionalerako garrantzi handienekoa ere. Batzarraren aurretik, Emilio Azarolak Nafarroarentzako estatutu propio baten aldeko apustua egin zuen, euskal probintziekin autonomia bateratua eratzeari uko egiten zioten errepublikano eta sozialista nafarren ahots nagusi bihurtuz. Ekainaren 19an, batzarreko lehendakaritzak estatutu bateratuaren proiektua onartutzat emateko ahalegina egin zuen, bozketa egin gabe, esanez proiektuaren alde edo aurka hitz egiteko txandarik eskatu ez izanak proiektua onartzea zekarrela, eta Azarolak, memento horretan, Iruñeko alkate Nicasio Garbayoren kexa babestu zuen, botoa eman ahal izatea eskatzen baitzuen. Tentsio eta irain handiko giro batean, Garbayok eta Azarolak beren protestetan erakutsitako pertseberantziaren ondorioz, eta azken horrekin “no he conocido, ni pienso conocer asamblea deliberante donde se crea que el no tomar la palabra en pro o en contra supone una votación” delakoa baieztatzen, batzarreko lehendakaritzak, azkenik, udal ordezkari guztien bozketa nominala egin zuen, eta horren ondorioz, Nafarroako udal gehienek estatutu bateratuko proiektua baztertu zuten.

Ondoren, Antonio anaiak ministro izendatu ondoren, Itsas Ministerioko Idazkaritza Partikular eta Politikoko burua izango zen Azarola, eta, gero, funtzionario-lanetara itzuliko zen. 1936ko maiatzean, Tenerifeko Santa Cruz Portuko Obren Batzordera bidali zuten, ingeniari zuzendari gisa.

Gerra Zibilak tragikoki eragin zion Emilio Azarolaren familiari. Haren anaia, Antonio Azarola kontralmirantea, Ferrolgo Ontzi Basean fusilatuko zuten, Errepublikari leial eutsi eta matxinadarekin bat egiteari uko egin ondoren. Bestalde, Amelia alaba, Julio Ruiz de Alda hegazkinlari eta Falange Españolaren sortzailearekin ezkondu zena, espetxeratu egingo zuten, eta haren senarra Madrilgo Espetxe Modeloko sarraskian exekutatuko zuten.

Erretiroa hartu ondoren, Azarolak ingeniaritzako artikuluak idazten eta zenbait urtez garapen hidroelektrikoko proiektuetan parte hartzen jarraituko zuen, hil arte, Donostian 1964ko urriaren 13an.

Sarrera librea eta doakoa.

Lekua: Beheko Galeria

Ordutegia: Egunero 10:00etatik 14:00etara eta 17:00etatik 20:00etara.