es | eu | en | fr

Vianako Printzerriaren sorreraren 600. urteurrena (1423)

Nafarroako Errege Artxibo Nagusia

2023/01/09 - 2023/01/31

1423an, Karlos III.ak, Nafarroako erregeak, Trastamarako Karlos ilobarentzat Vianako printzearen titulua ezarri zuen, horrela Nafarroako erresuma tronuaren oinordekoentzat antzeko tituluak sortu zituzten beste koroekin parekatuz.

Gertaera haren seigarren mendeurrena dela eta, Nafarroako Errege Artxibo Nagusiak (AGN) urtarrileko mikroerakusketa antolatu du efemeride hori ospatzeko, Nafarroako titulu honi buruzko zenbait dokumentu jendaurrean jarriz.

Behe Erdi Aroan, koroaren jaraunsleari duintasun berezia emateko ohitura zabaldu zen Europako monarkien artean, erresumaren lurraldearen zati zehatz batekin lotzeaz gain. Hala, XIV. mendearen lehen erdialdetik aurrera, Ingalaterrako koroaren oinordekoak Galesko printzearen duintasuna jasotzen zuen, Frantziako tronuaren oinordekoak Vienako izurdearen (Frantziako Isère departamenduan kokatutako Viena del Delfinado herriarengatik) titulua jasotzen zuen bitartean. Joera hau Hispaniako erresumetara ere iritsiko zen, Gaztela eta Aragoiko erregeen oinordekoentzat, hurrenez hurren, Asturiasko printzearen eta Gironako printzearen tituluak sortuz.

Testuinguru honetan, 1423ko urtarrilaren 20an, Nafarroako erresuman prestigioan eta ospean Europako beste erresuma batzuen antzekoak ziren erabilerak, erakundeak eta protokoloak ezarriz jardun zuen Karlos III.a Noble erregeak, Vianako printze titulua bere biloba Karlosentzat sortzea erabaki zuen (Karlos, aldi berean, bere alaba Blankaren - tronuaren benetako oinordeko zuzena- eta Trastamarako Joan infantearen arteko ezkontzatik jaio zen).

Emakida-agiriak, bere bilobarentzat eta tronuaren oinordeko izango denarentzat Vianako printzearen duintasuna aitortzeaz gain, hainbat leku, gaztelu eta hiribilduk osatutako ondare-multzo espezifiko bat ezarri zuen. Vianakoa buru zela, Vianako Printzerria izenez ezagutuko zen ordutik aurrera, eta haren errentak printzearen zerbitzura geratuko ziren une horretatik aurrera, haren gastuak eta posizioa finantzatzeko diru-iturri gisa.

Karlos III.ak printzerria osatzen zuten hiribildu, herrixka eta gazteluen multzoa besterendu edo sakabanatu ezin zitekeela ezarri zuen arren, bere bilobak eta Vianako lehen printzeak agindu hori garaiz urratuko zuen, Corellako hiribildua besterenduz, zeina, ondoren, bere aita Joan II.ak Nafarroako koroaren ondarera itzuliko baitzuen.

XV. mendearen bigarren erdian, Joan II.aren eta bere seme Karlosen arteko gatazka zela-eta, Agaramontar eta Beaumontar bandoen artean piztutako gerra zibil gordinaren ondorioz, erresumak ezegonkortasun-egoera bizi izan zuen. Egoera horren ondorioz, Joan II.a hil zenean, hurrengo onuradunek titulua jaso zuten, oso modu laburrean. Geroago, Nafarroako Erresuma Gaztelako Koroan sartu eta Monarkia Hispanikoa finkatu ondoren, Vianako titulua erabilerarik gabe geratu zen, oinordekoek Espainiako tronurako erabili ohi zuten Asturiasko printzeak itzali baitzuen.

Hala ere, Vianako hiriak, Printzerriaren buru gisa, zenbait erreklamazio egin zituen hurrengo mendeetan haren indarraldiari buruz eta Espainiako koroaren oinordekoak ere Vianako printzearen duintasuna erabiltzeko beharrari buruz. Hala, 1923ko martxoaren 13an, Nafarroako Foru Aldundi Probintzialak, printzerria sortu zeneko V. mendeurrena zela eta, Vianako udalaren ekimen bati harrera eginez, Alfontso XIII.a erregearengana jotzea erabaki zuen, tituluaren erabilera birgaitzeko eskatuz, Espainiako Erregearen oinordekoak Asturiasko Gaztelako printzerria ez ezik Vianako Nafarroako printzerria ere izan behar duela argudiatuz.

Azkenik, 1978ko Espainiako Konstituzioa onartu zenean, konstituzio-testuaren 57.2. artikuluak Espainiako koroaren oinordeko den printzeari Asturiasko Printzearen titulua aitortu zion, eta, ondoren, Espainiako koroaren ondorengoari tradizioz lotutako gainerako tituluak ere egokituko zitzaizkiola gehitu zuen. Horregatik, gaur egun, Leonor Borboikoa eta Ortiz andreak, Koroaren oinordeko gisa, Vianako printzesa titulua du, Asturiasko printzesa eta Gironako printzesa tituluekin batera.

Sarrera librea eta doakoa.

Lekua: Beheko Galeria

Ordutegia: Egunero 10:00etatik 14:00etara eta 17:00etatik 20:00etara.