Gaur astelehena, 2017ko uztailaren 3an, Ana Herrera Kultura, Kirol eta Gazteria sailburuak "Manuel Turrillas"-en musika funtsaren dohaintza aurkeztuko du Nafarroako Artxiboan. Ekitaldia 11:00etan izango da Nafarroako Errege Artxibo Nagusiaren hirugarren solairuan. Sailburuaz gain, Joaquim Llansó, Artxibo eta Dokumentu Ondarearen Zerbitzuko zuzendaria, eta José Luís Turrillas, Manuel Turrillasen semea, izango dira. Turrillas maisuaren musika-funtsak bere bizitzan zehar konposatutako musika-lanaren zatirik handiena du. Materiala Mª Dolores, José Luis, Mª Ángeles, Juana Mª, Mª Luisa eta Mª Concepción Turrillas Roldan seme-alabek eman dute.
Turrillas Maisua
Manuel Turrillas Ezcurra (Barásoain, 1905-1-1 – 1997-10-20), “Turrillas Maisua” gisa ezagunagoa dena, Nafarroan XX. mendeko musika herrikoiaren eta bandarako musikaren konpositore ezagunenetako bat izan zen. Barasoainen jaio zen 1905eko urtarrilaren 1ean, 1927an Iruñera bizitzera joan zen bere familiarekin batera. Han, lan ezberdinak egin zituen, batez ere Nekazarien Sozietatearekin –gerora San Isidro Kooperatiba– lehenengo aldi baterako, 1938tik aurrera langile finko gisa eta, azkenik, idazkari gisa 1964 arte, hain zuzen, kooperatiba itxi zen urtera arte. Ondoren, Casa Teré jatetxearentzat lan egiten hasi zen 1975ean erretiroa hartu zuen arte. Iruñean zendu zen 1997ko urriaren 20an.
Musikaren arloan, Manuel Turrillas-ek lehenengo moldaketak 11 urte zituela egin zituen eta lehenengo konposizioak 14 urterekin, baina ez dira kontserbatu. 1928an La Pamplonesa musika-bandan sartu zen ikasle moduan. Horren ondoren, harmonia eta konposizioa ikasi zituen Iruñeko Udal Musika Eskolan Eleuterio eta José María Munárriz irakasleekin. 1943an La Pamplonesan 1. klarinetistaren postua eskuratu zuen, eta banda horri lotuta jarraitu zuen 1978an bandatik erretiroa hartu zuen arte. Peñentzako karrika-dantzen eta elkarteentzako ereserkien konposizioak eta melodia erregionalak 1932an hasi ziren eta areagotu egin ziren 1950. hamarkadatik aurrera. 1940tik aurrera eta hainbat hamarkadetan zehar, gainera, akordeonista, saxofonista eta baita biolinista gisa ere aritu zen jai-aretoetan eta herrietan.
Manuel Turrillas-ek musika mota hori konposatzeari jarritako dedikazioak arrakasta handia eman zion nafarren artean, eta bere bizitzaren azken urteetan omenaldi eta aitortza mordoa egin zitzaizkion. Barasioanek, bere sorterriak, Seme Kutun izendatu zuen 1983an eta 1998an bere omenezko monumentu bat jaso zuen bere izena daraman plazan. La Pamplonesa musika-bandak Ohorezko Kide izendatu zuen 1994an. 1992an Napardi Elkartearen “Urrezko Oilartxoa” jaso zuen eta 1997an Iruñeko Udalak hiriaren Urrezko Domina eman zion, hil baino pixka bat lehenago, eta ondoren plaza bat eskaini zion Azpilagaña auzoan.
Bere musika-lana
Manuel Turrillas-en jardueraren emaitza da, eta hirurogei urte baino gehiagoko musika-ekoizpena du. 294 abesti eta 385 jotaz osatuta dago, eta 657 lanez gain, askotariko lanak ere egiten ditu. 39 minutuko binilozko 39 disko, 33 rminutuko binilozko 60 disko, 43 CD disko eta 123 kasete zinta ere ematen dira.
Bere seme José Luis Turrillas-ek burututako ikerketei esker, jakin da Manuel Turrillasek lehenengo konposizioak adin goiztiarrean egin zituela eta oso gaztetan hasi zela hainbat elkarteentzako obrak sortzen. Hala, lehenengo karrika-dantza 1932an konposatu zuen La Veleta peñarentzat, "Aquí… La Veleta" izenekoa; bertan, Mendialdeko biribilketaren erritmoak eta Erriberako joaterenak fusionatu zituen. 1940. hamarkadan Iruñean sortzen ari ziren peña, kirol-talde eta elkarte ugariren ereserkiak konposatu zituen. 1943an, La Pamplonesan 1. klarinetista postuko oposizioa gainditu eta gero, bandarako melodiak konposatzeari ekin zion talde horrek San Fermin festetarako errepertorio espezifiko bat izan zezan. Bandarako sortu zuen lehenengo piezetako bat, "¡Ése es Marín!",1946koa da eta Nafarroako Isidro eta Julián Marín toreatzaileei eskainitako pasodoblea da.
Musika erregionalaren eta festetako musikaren esparruan egin zituen konposaketen arrakasta 1950. hamarkadan iritsi zitzaion honako abestiekin “Hidalguía y nobleza”, “Copla navarra”, “Aires navarros”, “Muthiko Alaiak/Navarrerías”, “Joshe Miguel”, “Oberena”, “Irrintzi de Iruña”, “Navarra canta”, “Pamplona, perla del Norte”, “Pamplonica valiente/La Jarana”, “Aquí… Radio Falces”, “Soy riberana”, “Ya vienen Los Revoltosos”, “Anaitasuna”, “Alegres pamplonicas”, “Armonía Chantreana”, “Bullicio Pamplonés”, “¡Aúpa Osasuna”, “Graciosa y morena”, “¡Qué bien bailas!”, “Bardenera”, “Aldapa”, “Arga y Aragón”, “Muthiko Txikiak”…
Urte horietan, halaber, garaiko musika arina landu zuen, besteak beste, mamboa, foxa, boleroa, pasodoblea, txa-txa-txa, tangoa, balsa eta cumbia, adibidez, titulu hauekin “Ilusiones”, “Luseros”, “Yo soñé”, “Cuando el amor”, “Brasil, te quiero”, “Era un valiente”, “Perdón, madre mía”, “Amores de marinero”, “Soy un caminante”. Bere bizitzaren azken etapan, erretiroa hartu eta gero, musika-banda, talde folkloriko, orkestina, bakarlari musikari eta bokalentzako instrumentazioko lan eta moldaketa ugari egin zituen.
Bere konposizioen grabaketak areagotzen hasi ziren 1950. hamarkadan. Bere lehenengo erregistro horien artean, aipatzekoa da 1957an Columbiak editatu zuen diskoa eta, beste abesti batzuen artean, bere “Oberena” eta “Navarrerías (Muthiko Alaiak)" karrika-dantzak jaso zituena, “Los Iruña’ko” talde iruindarraren lehenengo taldekideek interpretatu zituztenak.
Manuel Turrillas Ezcurra "Turrillas Maisua" dokumentalaren artxibo musikala, funts dokumental berri bat osatzera pasa da, aurrerantzean, Nafarroako Artxibo Errege Nagusianan, eta aurrerantzean, Nafarroako Musikaren eta Arte Eszenikoen Artxiboan. Emakidaren helburua da Nafarroako dokumentu-ondarea kontserbatzen laguntzea, horren hedapena sustatzea eta ikerketa sustatzea, eta, hartara, funts hori artxibatuko da, herritar guztien eskura jartzeko. Gaur egun, Nafarroako Errege Artxibo Nagusiko langile teknikoak, besteak beste, Jesús García Leoz edo Emilio Arrieta konpositore nafarren babespeko beste funts batzuekin lanean ari dira.
