Sormenaren eta Berrikuntzaren Munduko Eguna dela eta, Nafarroako Artxiboak "Crear. Un diálogo sobre poesía, música y pensamiento" izenburupeko mahai-ingurua antolatu du apirilaren 10erako, zeinetan Ramón Andrés saiakeragile, pentsalari eta poetak eta Fernando Palacios konpositore, asmatzaile eta musika-pedagogoak sormen-prozesuei buruz hitz egingo baitute. Elkarrizketa honek, gainera, Javier Velaza filologo klasiko eta poetaren laguntza izango du. Ekitaldia 19:00etan izanen da, Nafarroako Errege Artxibo Nagusiko hirugarren solairuko erabilera anitzeko aretoan. Sarrera librea eta doakoa da lekua bete arte.
Giza sormenaren garrantzia
Sormen hitzaren esanahia zabal interpretatu daiteke, adierazpen artistikotik hasi eta testuinguru sozioekonomiko batean arazoak konpontzeraino irits baitaiteke. Hala ere, berebiziko garrantzia du; horregatik, Nazio Batuen Batzar Nagusiak apirilaren 21a izendatu zuen 2017an Sormenaren eta Berrikuntzaren Munduko Eguna.
Nafarroako Artxiboaren ekimenaren helburua da sormenak gizartearen garapenean duen eginkizunaz kontzientziatzea, sormenak giza jardueraren alderdi guztietan integratzearen garrantzia nabarmentzea eta maila globalean berrikuntza sustatzen duten inguruneak sustatzea.
Pentsamendua, sormenaren gakoa
Ramón Andrés González-Cobosen (Iruñea, 1955) lana arte-sorkuntzari buruzko hausnarketa sakon batek bereizten du, bereziki musikaren, literaturaren eta filosofiaren arteko elkargunean, gaur egungo hausnarketa humanistari ekarpen baliotsua eginez.
Ramón Andresén ustez, musika animoa berehala aldatzeko gai den adierazpen artistiko gorena da. Despacio el mundo (Acantilado, 2024) izenburuko saiakeran, musikaren eta pinturaren arteko lotura aztertzen du, XV. mendetik XVIII. mendera bitarteko lan piktorikoetan irudikatutako instrumentu bat afinatzeko ekintzak sormen prozesuan harmonia eta zehaztasuna bilatzea sinbolizatzen duela aztertuz. Afinazio-keinu hori sorkuntza artistikoan eta bizitza garaikidean etenaldia eta kontenplazioa egiteko beharraren metafora bihurtzen da.
Era berean, azelerazio garaikideari kritika egiten dio, eta moteltasuna aldarrikatzen du. Despacio el mundo lanean, "moteltasunerako gonbidapena" proposatzen du, egungo gizartearen erritmo bizkorrak arte-sorkuntzaren sakontasuna eta kalitatea kaltetzen dituela argudiatuz. Kontenplazio pausatua artea estimatzeko eta sortzeko funtsezkoa dela dio, eta baita presa garaikidea benetako ulermen eta gozamen estetikoaren etsaia dela ere.
Ramón Andrések bere lanean hausnartzen du nola artea historikoki boterearen ondarea izan den, egitura politiko eta sozialek eraginda. Ikuspegi horrek arte-sorkuntza bere dimentsio estetikotik ez ezik, bere testuinguru historiko eta soziopolitikotik ere aztertzera eramaten du, artelanak bere garaiaren eta inguruko zirkunstantzien emaitza direla ulertuta.
Egungo gizartean humanismoak izan duen galerarekin kezkatuta, Andrések ohartarazi du gabezia horrek atea irekitzen diola artearen ezjakintasunari eta deshumanizazioari. Arte-sorkuntzan balio humanistak berreskuratzearen alde egiten du, bikaintasunak, mistikak eta obra kulturalen sakontasunak duten garrantzia azpimarratuz.
Laburbilduz, Ramón Andrések sorkuntza artistikoari buruz duen pentsamenduak hurbilketa pausatu eta kontenplatiboaren beharra du ardatz, non musikak funtsezko papera betetzen duen berehalako adierazpen-eredu sakon gisa.
Fernando Palaciosen (Castejón, 1952) pentsamendua musika pertsonen garapen integralerako funtsezko tresna dela pentsatzean oinarritzen da, eta musika hezkuntza irisgarri, ludiko eta parte-hartzailearen alde egiten du.
Fernando Palaciosek dio musikak denon eskura egon behar duela, haien prestakuntza edo adina edozein dela ere. Haurrei eta helduei zuzendutako programak eta tailerrak garatu ditu, musika klasikoa eta garaikidea gizarteari hurbiltzeko helburuarekin. Horren adibide dira Errege Antzokiarekin lankidetzan aritutako "¡Todos al Real Teatro!" tailerrak, non familia osoek musika jardueretan parte hartzen duten.
Ikaskuntza ludiko eta esperimentalaren ordezkari gisa, Fernando Palaciosek uste du jolasa eta esperimentazioa funtsezkoak direla musika-hezkuntzako prozesuan. "La mota de polvo" bezalako kontzertu pedagogikoek zuzeneko narrazioa eta musika uztartzen dituzte, musikarekiko jakin-mina eta gozamena sustatzen duten esperientzia murgiltzaileak sortuz. Ikuspegi heterodoxoan, plastikozko tronpetatxoak erabiltzen ditu Plásticos Palacios taldearekin.
Fernando Palaciosek hainbat diziplina artistiko integratzen ditu bere hezkuntza-proposamenetan, musika, literatura eta ikusizko arteak uztartuz. Diziplina anitzeko hurbilketa horrek hezkuntza-esperientzia aberasten du, eta arteek, oro har, garapen kulturala eta pertsonala sustatzen dutela adierazten du.
Bere ikuspegia musika irakasteko eta zabaltzeko modu berriak etengabe bilatzeagatik bereizten da. Teknologia eta formatu garaikideak txertatu ditu bere proiektuetan, belaunaldi berrien behar eta lehentasunetara egokituz. Bere webgunea, "El arte de escuchar", hezkuntza-baliabideak partekatzeko eta musika-estimazioa sustatzeko plataforma digitalak nola erabiltzen dituen erakusten duen adibidea da.
Laburbilduz, Fernando Palacios Jorgek musika guztiontzat irisgarri, dibertigarri eta aberasgarri bihurtzea lortzen du, parte-hartze aktiboa eta soinu-artearen gozamena sustatzen duten diziplina anitzeko metodo berritzaileak erabiliz.
Javier Velazaren (Castejón, 1963) lanak giza izaerari buruzko azterketa existentzial eta filosofiko sakona islatzen du, bereziki ezagutzaren eta pertzepzioaren mugetan zentratua dagoena.
Bere poesian, Javier Velazak errealitatea ezagutzeko eta komunikatzeko giza gaitasunari buruzko funtsezko galderak jorratzen ditu. Horrela, 2024ko Loewe Poesia Saria jaso zuen Las ignorancias izeneko lanean, giza ezagutzaren berezko mugei buruzko kezka sakona azaleratzen du eta mundua ulertzeko dugun benetako gaitasuna zalantzan jartzen dute.
Bestalde, Javier Velazaren poesiak, bere eraketa filologiko zabalaren ondorioz, etengabeko elkarrizketa ezartzen du tradizio klasikoaren eta filosofia garaikidearen artean. Berak elkarrizketetan adierazi du nola filologia klasikoak bere idazkera poetikoa aberastu duen, antzinako elementu historikoak eta literarioak kezka modernoei buruz hausnartzen duten konposizioetan integratzeko aukera emanez. Ikuspegi horrek sakonera eta kultura-aberastasun handiko testuak sortzen ditu, non iraganak orainarekin hitz egiten duen.
Bere obran funtsezko beste gako bat errealitatea nola hautematen dugun aztertzea da. Velazak objektibotasunaren ideia tradizionala zalantzan jartzen du, errealitatea neurri handi batean gure pertzepzio subjektibotik eratorritako eraikuntza dela argudiatuz. Ideia horrek egungo korronte zientifikoetan du inspirazioa, benetakotzat jotzen duguna interpretazio mugatu eta zatikatua besterik izan ez litekeela inplikatuz.
Javier Velazak, filologoaren eta poetaren rol bikoitzean, antzinako literatura berreskuratu eta berrinterpretatzen du, guztiz garaikideak diren gaiak planteatzeko asmoz. Bere poesiak erreferente klasikoak erabiltzen ditu, ez erudizio-objektu huts gisa, baizik eta gizakiari eta haren existentziari buruzko kezka unibertsalak adierazteko bitarteko gisa.
Azken finean, Javier Velazak giza ezagutzaren gai handiei buruzko ikuspegi sakon eta gogoetatsua aurkezten du, poesia, filosofia eta filologia klasikoaren arteko fusio berezi batez baliatuz. Bere pentsamenduak errealitatearekin dugun harremana kritikoki zalantzan jartzera eta jakitearen eta giza komunikazioaren berezko mugak apaltasunez onartzera gonbidatzen du, obra poetiko sendo, berritzaile eta sakonki humanista bat sortuz.
