ERREFERENTZIA KODEA
ES/NA/AGN/F157
IZENBURUA
Arturo Campión. Musika-liburutegia
MUTURREKO DATAK
1880-1936
DESKRIBAPEN MAILA
Funtseko zatiketa
BOLUMENA
2 kutxa
EKOIZLEA
Arturo Campión Jaimebón
AIPAMEN BIOGRAFIKOA
Arturo Campión Jaimebon Iruñean jaio zen 1854ko maiatzaren 7an. Prestakuntza juridikoa zuen eta Iruñeko Udaleko zinegotzia izan zen 1881ean, Gorteetarako diputatua 1893an eta, azkenik, Bizkaiko senataria. Nafarroako Euskarazko Elkargoaren fundatzaileetako bat izan zen, baita Eusko Ikaskuntzaren, Historiari buruzko Azterlanen Institutuaren eta Nafarroako Monumentu Historiko eta Artistikoen Batzordearen presidentea ere. Horrez gain, euskaltzain osoa eta Historia, Zientzia Moral eta Politikoen eta Espainiako Errege Akademiaren urgazle izan zen. Azterlan filologiko ugari egin zituen, bere alderdi narratiboan eta artikulugile gisa gailendu zen, eta Nafarroako Artxiboan egin zituen ikerketa historikoen emaitza izan ziren bere Euskarianas obrak.
Historian eta hizkuntzalaritzan aditua zen eta Nafarroaren kontzientzia nafarzale eta euskaltzalea berreskuratu nahi izan zuen. Ahalegin hori euskarari eta Nafarroako erreinuaren historiari buruzko hainbat azterlanen bidez garatu zuen. Poligrafo honen bizitza Espainian 1876an foruak deuseztatu zirenetik 1936ko krisia bitarte jazotako gertakari kultural, intelektual eta politikoetan nahasita egon zen.
Zuzenbide ikasketak egin zituen Oñatiko Unibertsitatean eta Madrilen lizentziatu zen 1876an. Ordurako, eta 1874an Espainiako Lehenengo Errepublikaren erorketaren ondorioz, federalismo foruzale eta katolikoaren aldeko jarrera politikoa garatu zuen.
Hori baino lehenago, Iruñeko La Montaña mintegi errepublikano federalean kolaboratu zuen.
Bere jarrera politiko berria bere lehenengo argitalpenean lagun izan zuen, Consideraciones acerca de la cuestión foral y los carlistas en Navarra. Halaber, euskal kulturako pertsona ospetsuekin harreman estua izaten hasi zen. Antonio d’Abbadie, Jean Pierre Duvoisin, Luis Luciano Bonaparte, Jean Jaurgain eta Miguel de Unamuno intelektualak bere adiskide-taldearen parte izan ziren.
Nafarroan eta Euskadin foruzaletasuna gero eta handiagoa zen giro batean, Nafarroako Euskarazko Elkargoaren sortzaileetako bat izan zen, zeinaren helburua Euskadiko eta Nafarroako hizkuntza, literatura eta historia mantendu eta jakitera ematea zen, hala, “euskaldunen herriaren” ongizate materiala kontserbatzeko. Campión helburu hori betetzen saiatu zen elkargoaren argitalpenean, Revista Éuskara aldizkarian, parte-hartze aktiboa izanez.
Arturo Campión-ek foru eraentza berrezartzearen eta euskara berreskuratu eta mantentzearen alde egin zuen. Helburu horrekin, euskara ikasi zuen eta hizkuntzalaritzari buruzko lan ugari argitaratu zituen. Orreaga, Ensayo acerca de las leyes fonéticas de la lengua euskara eta Gramática de los cuatro dialectos literarios de la lengua euskara dira gaiari buruz dituen liburu nabarmenenak.
1891n Gorteetarako diputatu hautatua izan zen “Católica Nabarra” koalizioarekin, programa katoliko eta foral batekin. Jarduera politikoan egin zuen murgiltze hori 1889ko karlisten eta integristen arteko hausturari zor zaio. Campión-ek kausa integristaren alde egin zuen mugimendu erregionalista euskaldun bat sortzeko asmoa baitzuen. Garai hartan Don García Almoravid argitaratu zuen, Nafarroako iragana ezagutzeko eta bertako historian berak orduko nafar gizartea onbideratzeko funts moraltzat zituen balio eta bertuteak topatzeko zuen grinarekin bat.
Nafarroako historia Erdi Arotik bere garairaino eleberri moduan emateko zuen moduak datuak eta gertakariak errespetatzen zituen arren, Nafarroaren iragana mantendu beharreko bertute eta ezaugarri moralen edukiontzi gisa ikusten zuen. Euskarianas izenburupean argitaratutako obra guztiek argi islatzen dute nola ikertu eta interpretatzen zuen Nafarroako historia.
Parlamentuan, Campión bi gertakari aipagarriren protagonista izan zen. Batetik, Ramón Nocedal Alderdi Integristaren buru ezagunarekin eztabaida serio eta interesgarria izan zuen, izan ere, azken horrek Campión-i nolabaiteko epelkeria leporatzen zion alderdiaren idealak defendatzerakoan.
Biek katolikoen batasuna bizitza politikoan nola interpretatu eztabaidatu zuten, eta polemika hori garaiko prentsako idatzien bidez garatu zen eta, gero, Campiónek La Batalla chica del Sr. Nocedal izeneko liburuan jasoko zuen. Bestetik, Campiónek Nafarroako ogasuna erreformatzeko proposamenaren karietara Diputatuen Kongresuan eman zuen hitzaldia aipatzekoa da; erreforma Germán Gamazo ministroak sustatu zuen 1893an.
1898an Blancos y Negros argitaratu zuen, gorazarrezko kritikak jaso zituen orduko errealitate sozialari buruzko eleberria. Urte haietan, Campión euskal nazionalismoarekin harremana izaten hasi zen hain gogoko zuen mugimendu erregionalista euskaltzalea sustatzeko asmoz.
Discursos políticos y literarios, Conferencia acerca del nacionalismo vasco eta La Bella Easo eleberri potoloa argitaratu eta gero, Geografía del País Vasco-Navarro argitalpenean kolaboratu zuen “Nabarra en su vida histórica” izeneko azterlan batekin. Bere ideia historiografikoaren eta iraganaren ikuspegiaren beste adibide on bat.
1918an Eusko Ikaskuntzaren ohorezko presidente izendatu zuten. Gizon ezaguna zen ordurako: euskaltzain osoa, Historiaren Errege Akademiaren, Espainiako Errege Akademiaren eta Zientzia Moral eta Politikoen urgazlea.
1919tik aurrera bizitza publikotik urrundu zen eta ikerketan zentratu zen. Urte horretan bertan, De las lenguas, y singularmente de la baska, como instrumento de investigación histórica argitaratu zuen eta Euskarianas izendatutako lanak editatzen jarraitu zuen. Azterlan horien hamargarren eta hamabigarren serietan, Orígenes del Pueblo Euskaldún eman zuen argitara.
1937ko abuztuaren 18an zendu zen Donostian, eleberri berri bat prestatzen ari zela.
[-] Ezkutatu
[+] Gehiago irakurri
HISTORIA ARTXIBISTIKOA
Arturo Campió-en dokumentazioa testamentuaren legatu moduan sartu zen Artxiboan 1937. urtean.
EDUKIA
Funtsa Arturo Campión-ek egindako materialez osatua dago: fitxak, notak, zirriborroak, bere obren originalak, artikuluak, gutunak eta Lau Buru egunkariko administraziorako erreferenteak diren dokumentuak. Bere musika-liburutegia nabarmentzen da non haren nortasun melomanoa erakusten duen eta baita José Antonio de Donostia, Resurrección María de Azkue eta Lizarrako Olazarán aitarekin izandako harremanak ere.
ANTOLAKETA
01. Erreferentziako musika-liburutegia
01.01. Olgetarako liburutegia
01.02. Euskal-nafar idazleen liburutegia
02. Hitzaldiak / Kongresuak
03. Esku-programak
04. Hemeroteka. Partitura ebakinak.
SARBIDE-BALDINTZAK ETA ERREPRODUKZIOA
Dokumentazioa modu presentzialean eskuragarria da publikoarentzat Nafarroako Errege Artxibo Nagusian eta Artxibo Irekiaren bitartez.
Bere kontsulta eta erreprodukzioa 373/2013 Ebazpena, abenduaren 9koa, Vianako Printzea Erakundea-Kulturako zuzendari nagusiak emandakoari lotuta dago non onartzen dituen Nafarroako Errege Artxibo Nagusia dokumentuak eskuratu, kontsultatu eta erreproduzitzeko barne-arauak.
Jabari publikokoak ez diren lanen erreprodukzioa posible izango da soilik eskatzailearen erabilera pribatua egiteko eta ikerketarako egiten denean, Errege Lege Dekretuan xedatutakoarekin bat 1/1996 Legegintzako Errege Dekretua, apirilaren 12koa, Jabetza Intelektualari buruzko Legearen Testu Bategina onesten duena, arlo horretan indarra duten lege-xedapenak erregularizatu, argitu eta bateratzeko.
10. artikulua. Jatorrizko obra eta izenburuak.
1. Jabetza intelektualaren objektu dira: jatorrizko sortze-lan literario, artistiko edo zientifiko guztiak, gaur egun diren edo etorkizunean asmatzen diren edozein bitarteko edo euskarri ukigarri zein ukiezinez adieraziak. Besteak beste:
- Liburuak, liburuxkak, inprimakiak, gutun-bildumak, idazkiak, diskurtso eta alokuzioak, hitzaldiak, auzitegitxostenak, katedra-azalpenak eta izaera bereko beste zeinahi obra.
- Musika-konposizioak, letradunak nahiz letragabeak.
- Obra dramatikoak eta dramatikomusikalak, koreografiak, pantomimak eta, oro har, antzerkiobrak.
- Obra zinematografikoak eta ikusentzunezko beste zeinahi obra.
- Eskulturak, margolanak, marrazkiak, irarlanak, litografiak; istorio grafikoak, haurren zein helduen komikiak, eta haien probasaio edo zirriborroak eta gainerako obra plastikoak, aplikatuak izan zein ez.
- Arkitektura- eta ingeniaritza-obren proiektuak, planoak, maketak eta diseinuak.
- Topografiari, geografiari eta, oro har, zientziari buruzko grafikoak, mapak eta diseinuak.
- Obra fotografikoak eta fotografiaren antzeko prozeduraz adierazitakoak.
- Ordenagailu-programak.
2. Obraren izenburua, jatorrizkoa denean, obraren parte gisa babesturik geratuko da.
37. artikulua. Establezimendu jakin batzuetan terminal espezializatuen bidez obrak erreproduzitzea, mailegatzea eta kontsultatzea.
1. Egile-eskubideen titularrek ezingo diote eragozpenik jarri obrak erreproduzitzeari, titulartasun publikoa duten edo izaera kultural nahiz zientifikoko erakundeetan integraturik dauden museo, liburutegi, fonoteka, filmoteka, hemeroteka edo artxibategiek egiten dituztenean erreprodukzioak, irabazi asmorik gabe eta ikerketa edo kontserbazioa beste helbururik gabe.
2. Era berean, titulartasun publikokoak, edo irabazi asmorik gabeko interes orokorreko kultura-, zientzia- edo hezkuntzaerakundeenak edo Espainiako hezkuntzasisteman integraturiko hezkuntzainstituzioenak diren museo, artxibategi, liburutegi, hemeroteka, fonoteka edo filmotekek ez dute beharko eskubideen titularren baimenik egiten dituzten maileguengatik.
[-] Ezkutatu
[+] Gehiago irakurri
DESKRIBAPEN TRESNAK
Katalogoa
ERLAZIONATUTAKO DESKRIBAPEN UNITATEAK
Nafarroako Euskara Erakundeko Funtsa, NAO.
Iruñeko Orfeoia
DOKUMENTAZIO OSAGARRIA BESTE ARTXIBOTAN
- José Antonio de Donostiarekin zerikusia duen dokumentazioa: Iruñeko Kaputxinoen Artxibo Probintziala.
- Resurrección María de Azkuerekin zerikusia dagoen dokumentazioa: Eusko Ikaskuntzako Artxibo Historikoa.
DESKRIBATZAILEAK
Musika erlijiosoa, Musika dramatikoa, Musika Koral Sinfonikoa, Musika tradizionala, Osagarrizko ahotsak.
