ERREFERENTZIA KODEA
ES/NA/AGN/F609
IZENBURUA
Los Iruña’ko
MUTURREKO DATAK
1956-1965
DESKRIBAPEN MAILA
Funtsa
BOLUMENA
4 kutxa
6 F.ES
41 soinu diskoak
24 CDak
8 kaseteak
23 DVDak
1 VHSa
51 argazki
EKOIZLEA
Los Iruña’ko
AIPAMEN BIOGRAFIKOA
Hasieran, Josecho Garciak, Joaquín Zabalzak, Alberto Huartek eta Enrique Los Arcosek osatu zuten Los Iruña’ko taldea. Hainbat taldetan parte hartu ondoren, Nafarroako lehen unibertsitate tunan, Trío Iberian edo Los Melodicosen, lehen lau kideek bat egin zuten Sanferminetako musikaren inguruan lan egiteko helburuarekin.
1954 eta 1955 urteen artean abestiak hautatu, moldaketak prestatu eta entseguak hasi zituzten, peñen ereserkiak eta sanferminetako beste konposizio batzuk beren errepertorioan sartuz. Manuel Turrillasekin harremanetan jarri ziren, abestu zituzten kantuetako askoren egilea. 1956an eman ziren ezagutzera. Urte berean, Columbia Recordsen lizentzia zuen Discos Columbiarekin lehen grabazio bat egiteko aukera sortu zen, disketxea Euskal Herriko eta Nafarroako folklore errepertorioan lantzen oinarritua zen. Muthiko Alaiak, Oberena, Irrintzi, La Única, Los del Bronce, Anaitasuna, La Jarana, El Bullicio eta Alegría de Iruña bezalako peñen ereserkiak grabatu zituzten lehen aldiz, arrakasta handia lortuz. Ospe horrek bosgarren kide bat ekarri zuen: Enrique Abad.
Ospe horrek bosgarren kide bat ekarri zuen 1957an: Enrique Abad. Urte berean, Josecho Garcíak Los Iruña 'ko utzi zuen arrazoi pertsonalengatik eta bere ordez Iñaki Astondoa sartu zen, Trío Guanacay eta Iruñeko Orfeoiko kidea..
1959an hasi ziren Foru Komunitatetik kanpo ezagutzera ematen. Valladoliden eta Madrilen eman zituzten lehen kontzertuetan kritika onak jaso zituzten. Luis Sagi-Velak, Zafiro disketxearen sortzaileak, bi urteko kontratua eskaini zien 100 abesti grabatzearen truke. Zafirorekin izandako harremanari esker, Augusto Algueróren Maravella orkestrarekin eta Navarro Maisuaren orkestrarekin batera aritu ziren. Casablanca eta J'Hay dantzalekuetan egunero aritzeaz gain, Madrilgo La Voz irratiarekin, Cabalgata de Fin de Semana saioan, Radio Madridekin, Radio Intercontinentalekin eta Televisión Españolarekin kolaborazioak hasi zituzten.
Arrakasta horiei esker, Bartzelonako Emporium festa-aretoan aritu ziren eta Benidormeko II. Jaialdian parte hartu zuten. Lehiaketa horretan interpretazio onenaren saria lortu zuten Elvira Quintillarekin batera.
Arrakasta berri horren ondoren, beste herrialde batzuetan aritu ziren, hala nola Portugalen eta Suedian. 1961ean Benidormeko Jaialdian parte hartu zuten berriro, erritmo onenaren saria lortuz. Urte horretan bertan, Jorge Heredia Mendietaren eskutik, Mexikora joan ziren, eta The Plattersekin partekatu zuten agertokia. 1962an bira batek Hego Amerikara eta Estatu Batuetara eraman zituen. 1963ko otsailean Kanadara joan ziren, eta han egon ziren urte horretako ekainera arte. 1964an, Ameriketan egindako azken biran, Venezuelatik Kanadara eraman zituen.
Itzuli ondoren, bira bat egin zuten Espainian, disko bat grabatuz eta TVEn agertuz. Urrian kontzertu sorta berri bati ekin zioten Duo Dinamico, Chicho Gordillo eta Gelurekin batera. 1964ko abendutik 1965eko urtarrilera bitartean hasi zuen azken bira Danimarka, Islandia eta Finlandiako telebista, antzoki, dantzaleku eta hoteletan.
1965eko urtarrilaren 25ean taldea bere ordezkariarekin bildu zen eta, une profesional ona eta bete beharreko kontratuen arren, Los Iruña’ko desegitea erabaki zuten.
Taldeak Tuterako Lourdes auzoaren aldeko ongintzazko jaialdi batean agurtu zuen 1965eko otsailaren 1ean hiri bereko Moncayo Zineman.
Errekonozimenduak, sariak eta omenaldiak jarduera amaitu eta gutxira hasi ziren, Los Arcosen 1975ean jasotakoa kasu. 1980an Iruñeko Udalaren zapia ezarri zitzaien, 1994an Napardiren Urrezko Gallikoa eman zitzaien eta 1995ean San Ferminen suziria bota zuten. 1997an bi bilduma CDren edizio bat berrargitaratu zuten. 2008an "Reyno de Navarra" Turismo Saria jaso zuten. Azkenik, 2019an, Karlos III.a Noblearen Gurutzea eman zien Nafarroako Gobernuak.
[-] Ezkutatu
[+] Gehiago irakurri
HISTORIA ARTXIBISTIKOA
Funtsa 2023ko martxoaren 7an sartu zen AGNn, taldeko kideen oinordeko batzuek dohaintzan eman zutelako.
EDUKIA
Funtsean Los Iruña'koen diskografia eta telebistako emanaldien grabazioak daude. Bilduma horiei hainbat sari, abestien letren argitalpenak, partiturak, argazkiak eta prentsa-zatiak eta aldizkako argitalpenak gehitzen zaizkie, Los Iruña'koen ibilbideari buruzko informazioa osatzeko.
SARBIDE-BALDINTZAK ETA ERREPRODUKZIOA
Dokumentazioa modu presentzialean eskuragarria da publikoarentzat Nafarroako Errege Artxibo Nagusian.
Bere kontsulta eta erreprodukzioa 373/2013 Ebazpena, abenduaren 9koa, Vianako Printzea Erakundea-Kulturako zuzendari nagusiak emandakoari lotuta dago non onartzen dituen Nafarroako Errege Artxibo Nagusia dokumentuak eskuratu, kontsultatu eta erreproduzitzeko barne-arauak.
Jabari publikokoak ez diren lanen erreprodukzioa posible izango da soilik eskatzailearen erabilera pribatua egiteko eta ikerketarako egiten denean, Errege Lege Dekretuan xedatutakoarekin bat 1/1996 Legegintzako Errege Dekretua, apirilaren 12koa, Jabetza Intelektualari buruzko Legearen Testu Bategina onesten duena, arlo horretan indarra duten lege-xedapenak erregularizatu, argitu eta bateratzeko.
10. artikulua. Jatorrizko obra eta izenburuak.
1. Jabetza intelektualaren objektu dira: jatorrizko sortze-lan literario, artistiko edo zientifiko guztiak, gaur egun diren edo etorkizunean asmatzen diren edozein bitarteko edo euskarri ukigarri zein ukiezinez adieraziak. Besteak beste:
- Liburuak, liburuxkak, inprimakiak, gutun-bildumak, idazkiak, diskurtso eta alokuzioak, hitzaldiak, auzitegitxostenak, katedra-azalpenak eta izaera bereko beste zeinahi obra.
- Musika-konposizioak, letradunak nahiz letragabeak.
- Obra dramatikoak eta dramatikomusikalak, koreografiak, pantomimak eta, oro har, antzerkiobrak.
- Obra zinematografikoak eta ikusentzunezko beste zeinahi obra.
- Eskulturak, margolanak, marrazkiak, irarlanak, litografiak; istorio grafikoak, haurren zein helduen komikiak, eta haien probasaio edo zirriborroak eta gainerako obra plastikoak, aplikatuak izan zein ez.
- Arkitektura- eta ingeniaritza-obren proiektuak, planoak, maketak eta diseinuak.
- Topografiari, geografiari eta, oro har, zientziari buruzko grafikoak, mapak eta diseinuak.
- Obra fotografikoak eta fotografiaren antzeko prozeduraz adierazitakoak.
- Ordenagailu-programak.
2. Obraren izenburua, jatorrizkoa denean, obraren parte gisa babesturik geratuko da.
37. artikulua. Establezimendu jakin batzuetan terminal espezializatuen bidez obrak erreproduzitzea, mailegatzea eta kontsultatzea.
1. Egile-eskubideen titularrek ezingo diote eragozpenik jarri obrak erreproduzitzeari, titulartasun publikoa duten edo izaera kultural nahiz zientifikoko erakundeetan integraturik dauden museo, liburutegi, fonoteka, filmoteka, hemeroteka edo artxibategiek egiten dituztenean erreprodukzioak, irabazi asmorik gabe eta ikerketa edo kontserbazioa beste helbururik gabe.
2. Era berean, titulartasun publikokoak, edo irabazi asmorik gabeko interes orokorreko kultura-, zientzia- edo hezkuntzaerakundeenak edo Espainiako hezkuntzasisteman integraturiko hezkuntzainstituzioenak diren museo, artxibategi, liburutegi, hemeroteka, fonoteka edo filmotekek ez dute beharko eskubideen titularren baimenik egiten dituzten maileguengatik.
[-] Ezkutatu
[+] Gehiago irakurri
Gainera, funtsa osatzen duten dokumentuen berezitasuna kontuan hartuta, kontsulta eta erreprodukzioa maiatzaren 5eko 1/1982 Lege Organikoa, Ohorerako, Norberaren eta Familiaren Intimitaterako, eta Norberaren Irudirako Eskubidearen Babes Zibilaren legean oinarrituko dira.
Laugarren artikulua.
Bat. Hildakoaren ohore, intimitate edo irudiaren gaineko babes zibilaren akzioak egikarituko ditu hildakoak berak horretarako bere testamentuan izendatu duenak. Pertsona juridikoa ere izenda daiteke.
Bi. Izendapenik ez badago edo izendatutako pertsona hil bada, babesa eskatzeko legitimazioa izango dute ukitutako pertsonaren ezkontideak, ondorengoek, aurrekoek eta neba-arrebek, baldin eta bizirik badaude, ukitutako pertsona hiltzean.
Hiru. Horiek guztiak ez badaude, Fiskaltzak egikarituko ditu babes-akzioak. Fiskaltzak jardun ahal izango du ofizioz edo pertsona interesdunak hala eskatuta, baldin eta laurogei urte baino gehiago igaro ez badira, ukitua hil zenetik. Epe bera hartuko da kontuan, testamentuan izendatutako pertsona juridikoari dagokionean akzioak egikaritzea.
Lau. Delituaren biktimen eskubideetan bidegabeko esku-sartzerik gertatzen bada, zazpigarren artikuluko zortzigarren atalean aipatzen den moduan, egindako delituarengatik laidotua edo kaltetua gertatzen dena babes-akzioak baliatzeko legitimatua egonen da, kontuan hartu gabe aurreko prozesu penalean akzio penala edo zibila erabili ote duen. Fiskaltza ere legitimatua egonen da edozein kasutan. Heriotza gertatzen bada, aurreko ataletan xedatutakoari jarraituko zaio. (…)
Zazpigarren artikulua.
Lege honen bigarren artikuluko babes-esparruan, bidegabeko esku-sartzeak izango dira:
(…)
Hiru. Pertsona edo familiaren bizitza intimoari buruzko egitateak zabaltzea, egitate horiek eragina dutela pertsona edo familia horren entzute eta izen onean, bai eta gutunen, oroitzapenen edo izaera intimoko beste idazki pertsonal batzuen berri ematea nahiz horiek argitaratzea ere.
Lau. Pertsona edo familiaren datu pribatuak ezagutaraztea, baldin eta datu horiek ezagutu badira datuon berri ematen duen subjektuaren lanbide-jarduera edo jarduera ofiziala dela eta. (…)
Zazpi. Egitateak egoztea edo iritziak agertzea, beste pertsona baten duintasuna edozein modutan urratzen duten ekintza edo adierazpenen bidez, pertsona horren ospeari kalte eginez edo beraren estimuaren aurka eginez. (…)
Zortzigarren artikulua.
Bat. Orokorrean, ez da bidegabeko esku-sartze gisa hartuko agintari eskudunak legearen arabera baimendu edo erabakitako jarduna. Gauza bera gertatuko da, interes historiko, zientifiko edo kultural garrantzitsua nagusitzen denean.
[-] Ezkutatu
[+] Gehiago irakurri
DESKRIBAPEN TRESNAK
Inbentarioa
ERLAZIONATUTAKO DESKRIBAPEN UNITATEAK
Manuel Turrillas Ezcurra
Joaquín Zabalza Borruel
ARGITALPEN NOTAK
- Echenique, J., & Murillo, I. Los Iruña'ko: 50 aniversario. Iruñea: Caja de Ahorros y Monte de Piedad de Navarra, 2006
Dohaintzaren albistea
DESKRIBATZAILEAK
XX. mendea, Musika Taldea, San Fermin, Peñak, Pop, Hiriko Herri Musika.
