Sarasate Navascués, Pablo

ERREFERENTZIA KODEA

ES/NA/AGN/13.5

IZENBURUA

Pablo Sarasate

MUTURREKO DATAK

1858-1889

DESKRIBAPEN MAILA

Bilduma

BOLUMENA

2 kutxa

EKOIZLEA

Nafarroako Foru Aldundi Probintziala

Nafarroako Gobernua

AIPAMEN BIOGRAFIKOA

Pablo de Sarasate y Navascués Iruñean jaio zen 1844ko martxoaren 10ean eta Biarritzen hil zen 1908ko irailaren 20an. Martín Melitón izenekin bataiatua izan zen, baina Parisko Kontserbatoriotik atera eta gero bere izena aldatu zuen Pablo Martín-en ordez. Bataioaren ziurtagirian, Pablo izenekoa, 1878. urteko nota bat agertzen da, zeinetan Pablo izena grabatuta dagoen.

Miguel Sarasate Juanena musikari Maiorraren semea, goiztiartasun froga harrigarriak eman zituen eta garaiz gainditu zituen gurasoen irakaskuntzak. Familia osoa Valladolid, Jakue eta A Coruñara joan-etorriak egin zituzten; Jakuen bibolinarekin saio labur batzuk eman zituen José Courtierrekin; Coruñan, Blas Álvarez-ekin antzerki orkestraren kontzertua, bertan hamar urteekin jendaurrean bere lehenengo errezitaldia eskaini zuen. Entzuleen artean Espoz eta Mina konderriko alarguna aurkitzen zen.

Ondoren Ferrol eta Vigon abestu zuen. Kondesaren laguntza ekonomikoarekin eta militar ofizialarekin, bere amaren laguntzaz Madrilera joan zen. Ospea bat batean iritsi zen eta Errege-Antzokian (1856) eta Errege-Jauregian (maiatzean) abestu zuen. Isabel II.a Erreginak diru-laguntza bat eskaini zion. Martín-ek eta bere amak Pariseko Kontserbatoriora joatea erabaki zuten. Iruñetik pasa ziren, bertan bere Lehen Jaunartzea egin zuen eta familia arteko ekitaldi ezberdinetan abestu zuen. Baionara iritsi zirenean, Delfin Alardekin Biltzeko, bere ama hil egin zen.

Baionan zegoen kontsula irundarra zen, Ignacio García eta Echeverría, berak kudeatu zituen bekak –hauen artean, Nafarroako Foru Aldundiko beka bat urteko mila franko balio zuenak- eta Frantziako hiriburua eraman zuen; Parisen Kontserbatorioko administrariaren etxean geratu zen, M.Lassabathier. Bere eskutik lehenengo saria jaso zuen 1857. urtean.

Bere nazioarteko ibilbide profesionala 1861.urtean hasi zen. Bere aitaldeko nahiak Espainiara itzultzea izango zen biolin-katedra bat irabazi ahal izateko, baina Parisen geratzea erabaki zuen, bere balioa eta nazioarteko etorkizuna kontuan hartuta. Kontzertista bezala hasi zuen bere jarduera, eta berehala ospea eta distira handia eman zion. Ibilbide horretan data garrantzitsu bat dago, 1877. urtea, Otto Goldschmidt ezagutu zuenean, alemaniarra Mainz-ekoa, hamar urtez Mexikon bizi izandakoa, pianojolea, hasieran laguntzaile bezala aritu zen eta berehala biolin-jotzailearen kudeatzailea izatera pasatu zen. Ondoren Ottoren emaztea, Berta Marx pianojolea, Pablo-ren laguntzaile bereizezina bihurtu zen.

Sarasate Ipar Amerika eta Europan zehar ibili zen eta bere ospea handia izan zen. Entzuleen eta kritikarien testigantzak bat datoz gauzatzearen soinu-ezaugarriei buruz hitz egiten zutenean: garbiketa ezin hobea, afinazio segurua, kolorea eta tinbrea ezin hobeak, eta hori ekite eta posizio guztietan. Birtuoso bat izan zen. Zenbait alorretan bere interprete-baldintza eztabaidatua izan zen: bere kontzertuetako errepertorioak ez du musika klasiko handia lantzen, ezta forma handiak ere, eta nahiago ditu bere lanak; gai operatiboen gaineko fantasia, gai herrikoien konponketa eta egokitzapenak. Sarasate instrumentista erromantiko handienetako bat da, eta Alarden ikasle gisa Frantziako biolin-eskolaren irudi ezin hobea, Alard era berean Habeneck-en ikaslea izandakoa, eta Baillot-en eskutik formatuta, eta azken hau Viotti-ren ikaslea izanda.

Sarasate garaiz hasi zen bere kontzertu-konposizioak idazten. Sarasate-k bere lanak dedikatu zituen; hainbat obra beste biolinista bikanei dedikatuak, adibidez J. Joachim eta E. Ysaje, pertsonaia ospeak edo familiako ingurukoei edo lagunei, adibidez Lassabathie andreak edo pariseko Marie Lefébvre-Wely andereñoa, honekin maiteminduta egon zen baina haren ezezkoaren ondorioz minduta geratu zen. Biolinistak zenbait obren orkestrazioak eta pianoen akonpainamenduak idatzi zituen.

Biolinerako obren hartzaile izan zen, eta aipagarrienak Sannt-Saëns, Lalo eta Bruch-ek eskaini zizkiotenak dira. Obra horietan, bere neurrira eta gustura eginak, ez da zaila asmatzea Sarasateren eskua ibili dela.

1878tik 1908ra (1884ean bakarrik faltatu zuen, koleraren beldur zelako) Sarasate-k Iruñean 93 kontzertu eman zituen bertan izar nagusia bera zela eta, bere lagunek esaten zutenez, edozein lekutan 250.000 pezeta emango zizkieten kontzertu horiek emateagatik, eta hemen 125.000 pezeta baino gehiago kostatu zitzaion. Santa Zeziliako Orkestraren fundazioa sustatu zuen eta musikari eta artista sanfermineroen bilerak erraztu zituen.

Iruñeko Udalak 1902. urtean hiriko seme kutuna izendatu zuen; 1903. urtean Valentziako Pasealekua dedikatu zion; 1918. urtean, Takoneran oroigarri bat 1964 urte arte, urte berean Ilargi Erdian oroigarria inauguratu zelako. Iruñeko Kontserbatorioa biolin-jolearen izena daramatza.

Sarasate Biarritzeko “Villa Navarran” hil zen, aspalditik diagnostikatutako biriketako enfisema baten ondorioz. Lau egun aurretik bere “Stradivariusa” erabiliz azkeneko aldiz jo zuen.

[-] Ezkutatu

[+] Gehiago irakurri

HISTORIA ARTXIBISTIKOA

Pablo Sarasate bildumako dokumentuak Nafarroako Foru Aldundi Probintzialaren funtsean daude. Navarra izeneko partitura Artxiboan sartu zen 1889an egilea berak eskatuta. Dohaintza prozedurei buruzko bi gutun ditu ere. Nafarroako Gobernuak Los pájaros de Chile partitura erosi zuen 2009an. Urte horretatik aurrera 2018ra arte "El legado de Pablo Sarasate" erakusketan ikusgai egon zen Iruñeko Udalaren Kondestable Jauregian.

EDUKIA

Bildumak Pablo Sarasate-ren bi partitura ditu: Navarra Nafarroako Diputazioari eskainita dagoena eta Los pájaros de Chile 1871n sortua eta baita bi gutun ere.

ANTOLAKETA

Anotatutako musika
Gutunak

SARBIDE-BALDINTZAK ETA ERREPRODUKZIOA

Dokumentazioa modu presentzialean eskuragarria da publikoarentzat Nafarroako Errege Artxibo Nagusian eta Artxibo Irekiaren bitartez.

Bere kontsulta eta erreprodukzioa 373/2013 Ebazpena, abenduaren 9koa, Vianako Printzea Erakundea-Kulturako zuzendari nagusiak emandakoari lotuta dago non onartzen dituen Nafarroako Errege Artxibo Nagusia dokumentuak eskuratu, kontsultatu eta erreproduzitzeko barne-arauak.

ARGITALPEN NOTAK

Sarasate, Pablo. Vuestro amigo y paisano Pablo Sarasate. Iruñea: Alberto Huarte Myers, 1996.
Altadill, Julio. Memorias de Sarasate. Iruñea: Aramendía eta Onsaloko inprenta, 1909. Reprod. facs.: Iruñea: Nafarroako Gobernua, Kultura eta Turismo Saila, Vianako Printzea Erakundea, 2008.
Caycedo H., Andrés. Sarasate y su tiempo. Valentzia, Venezuela: Caraboboko Gobernua, Kultura Idazkaritza, 1992.
Iberni, Luis G. Pablo Sarasate. Madril: Musika Zientzien Institutu Konplutentsea, 1994.
Pérez Ollo, Fernando. Sarasate. Iruñea: Nafarroako Gobernuaren Argitalpen Funtsa, 1980.
Nagore, María. Pablo Sarasate. El violín de Europa. Madril: Musika Zientzien Institutu Konplutentsea, 2014.

DESKRIBATZAILEAK

Bakarlaria eta akonpainamendua, Kapritxo, Jota.

« Biografiara itzuli