ERREFERENTZIA KODEA
ES/NA/AGN/F451
IZENBURUA
Tomás Asiáin
MUTURREKO DATAK
1948-1989
DESKRIBAPEN MAILA
Funtsa
BOLUMENA
5 kutxa
1 F.ES.
EKOIZLEA
Tomás Asiáin Magaña
AIPAMEN BIOGRAFIKOA
XX. mendearen bigarren zatiko Nafarroako musikari ospetsuenetako bat da. Oso goiz hasi zituen bere musika-ikasketak, Luis Gil Lasheras udal-taldeko zuzendariaren eta Tomás Giménez Tuterako katedraleko organo-jolearen tutoretzapean. 15 urterekin klarinete-jole bezala egin zuen debuta Tuterako Udal Bandan, eta 18 urte zituela, Zaragozako Akademia Militarrean musikaz hezitzen hasi zen, Maganto irakaslearekin klarinete ikasketak eginez. 1943. urtean Sargento-musikaria izateko oposizioak onartu zituen eta hurrengo urtean, oposizio bidez, Madrilen lortu zuen lehenengo mailako errekintoko plaza, eta brigada-musikaria izan zen. Hiriburuan musika ikasketak egin zituen, Ricardo Dorado irakaslearekin konposizio ikasketak eginez.
Gaztaroan zehar, musika arina egin zuen, estilo askotako 15 abesti idaztera iritsi zen, eta horietako batzuk oso sarituak izan ziren. Garai haietan, Valentziako hainbat musikarirekin batera, Turia Orkestra sortu zuen Madrilen, instrumentu talde gisa, bere kantuen eta beste egile batzuen konposizioekin eta konponketekin praktikatzeko tailer gisa. Garai honetakoa (1949-51) da Bolero para dos lana, bere lehen saria jaso zuen obra. Garai hartan ezagutu zuen bere herritar eta maisua, Fallaren ikaslea, Fernando Remacha (Schoenberg-en harmonia ezagutarazi zion), eta bere ikasle lanak aurkeztu zituen. Bizitza osoan zehar izan zuten harremana. 1955ean amaitu zituen akademiako ikasketak, Madrilgo Kontserbatorioan konposizio titulua lortuz. Orduan, Dorado maisuaren zuzendaritza eskolak jaso zituen, talde militarretako zuzendaritzarako oposaketak prestatzen zituen bitartean. Garai honetan, Fallaren musikak eragin handia izan zuen Remacha maisuaren bitartez, eta bere lehen obra garrantzitsuak konposatu zituen, hala nola, Suite de las tres danzas, orkestrarako baleta eta inpresionista korua, eta koru musikarako joera handia iragartzen duten beste polifoniar lan batzuk. Suite de las tres danzas Madrilen idatzia, hiru zatitan banatzen da, eta Asiáin-ek mugimendu inpresionistaren eragin handia erakusten du.
Musikari militarren kidegoan ingresatuta, 1956an Gasteizera bidali zuten Flandesko 19. erregimentuko bandaren zuzendari gisa. Talde horrekin Euskal Herria osoa zeharkatu zuen bost urtez, eta jarduera handi bat garatu zuen orkestra-lanen transkribatzaile gisa. Gasteizen, bere garaian, Armoniako irakaslea izan zen kontserbatorioan, eta Jesus Guridi maisua ezagutu zuen. 1961. urtetik aurrera, banda militar berrantolaketa baten ondorioz Jakan destinatuta egonda, musikari eta konpositore gisa bere garai emankorrenetako bat hasi zen. Schola Cantorumaren ardura hartu zuen orduan, eta ikasleen abesbatza antolatu zuen. Abesbatzak koral bat sortu zuen, abesbatza jacetarra, eta ospe handia lortu zuen, kontzertu-jarduera handia eginez.
Bere sormen-lanari dagokionez, Jakan 25 obra baino gehiago idatzi zituen musika-estilo anitzekoak: jotak, zortzikoak, sehaska-kantak, ezpata-dantzak, Gabon kantak, musika-sakratua eta Sardana bat (Pirinioetako eskualde guztietako obra adierazgarriez osatutako Cancionero pirenaico baten parte izango zen). Halaber, Jakako Nazioarteko Himnoa konposatu zuen, Esperantisten Nazioarteko Elkarteak hartua. Aipagarriak dira, era berean, bere esanahi altoaragonikoagatik, Oroel jota, Jakan himno bat delarik, Serenata altoaragonesa, Pirinioetako kantua, Pastós y zagalas izeneko gabon kanta eta Aduérmete sehaskako kanta. Azken bi Hauek Beremundo Méndez olerkariak idatzitako kantuak dira, fabla chesan testuarekin. 1971n Iruñera bidali zuten, 6. Mendi Dibisioko bandara. Ordutik aurrera, zuzendaritzaren konposizioan zentratuagoa egon zen, eta bi urte baino gehiago eman zituen Misa de Sallent berreskurapenean, Asiaín-ek Sallent de Gallego (Huesca) parrokia-elizan egindako melodiak zirela eta. Izan ere, garai hartan, Tena haraneko herri txiki horretako zahar batzuek baino ezin zituzten berreskuratu melodiak. Abesbatza, orkestra sinfoniko eta organorako idatzita dagoen Misa de Sallent, 1977an estreinatu zen. Bere sorkuntzan Carl Orffen Carmina Burana delakoarekin izandako antzekotasunak ikusi nahi izan dira, baina Asiáin-ek berak adierazi zuen "Pirinioetako musika tradizioetan" pentsatu zuela harmonizazioa prestatzerakoan, baina oso gogortasun handiz, oreka handiz.
Handik gutxira, Iruñetik, Asiáin-ek gogor lagundu zuen bere Tuterako Fernando Remacha Musika Kontserbatorioan. 1977an, tudelar kontserbatorioan harmonia eskolak ematen hasi zituen. 1983an, adinean zegoenez, erreserba militarrera pasa zen musikariaren komandante-zuzendari-gradu gisa, garai hartan musikari militarren gorputzean izan zitekeen gehiengoa. Militar erretiroaren ostean, Tuteran bizi izan zen berriro, kontserbatorioaren asentamenduan. Handik bi urtera Joaquin Gaztambide abesbatza sortu zuen Tuteran, 1985ean aurkeztua. Garai honetan, Nafarroako kantuen inguruko ikerketa lan bat egiten zuen, eta horren emaitza izan zen Misa campanas del alba.
Batez ere, bere musika-eraginak Vienako klasikoen musikan bilatu behar dira, batez ere Beethoven-en, baina baita Wagner-ren, frantziar edo Stravinski inpresionistetan, Chapí, Gaztambide, Remacha eta Falla espainiarretan ere. Bere garaiko kritika nazionalaren goraipamenak merezi izan zituen koruen zuzendari gisa. Hala, ia Espainia osoan ibili zen eta Frantziako zati handi batean, herrialde hartan kontzertu-bira egitera gonbidatu zuten. Azkenik, ez da ahaztu behar euskal, nafar eta Aragoiko folkloreari egindako ekarpen baliotsua, ondare musikal aberatsa utzi baitu, oraindik ere Espainiako koru eta talde gehienak erabiltzen eta ezagutzen dituena. Musika arinari dagokionez, hainbat sari jaso zituen, besteak beste, 1961ean Zaragozan egin zen Pasodobleseko Lehiaketa Nazionalean lehen saria, La ronda del Rabal, Aragonen oso ezaguna zen konposizioa, eta baita bakarlari banda eta tenore bakarlariari ere.
Bere konposizio batzuk, nagusiki musika arinekoak, Jesús Enríquez izengoitiarekin sinatu zituen.
[-] Ezkutatu
[+] Gehiago irakurri
HISTORIA ARTXIBISTIKOA
Funtsa bere seme-alabek eman zioten Nafarroako Liburutegi Nagusiari 1995ean, eta Nafarroako Errege Artxibo Nagusian sartu zen 2017ko abuztuan, transferentzia bidez.
EDUKIA
Funtsak Tomás Asiáin-en musika produkzioa, musikari gisa eta bere soldadu gisa duen lanbidearekin lotutako dokumentazioa dauzka.
ANTOLAKETA
01. Anotatutako musika
01.01. Eskuz idatzitako musika
01.02. Imprimatutako musika
02. Formakuntza
03. Jarduera militarra
04. Jarduera musikala
05. Dokumentazio pertsonala
06. Omenaldiak
07. Prentsa
08. Paper solteak
SARBIDE-BALDINTZAK ETA ERREPRODUKZIOA
Dokumentazioa modu presentzialean eskuragarria da publikoarentzat Nafarroako Errege Artxibo Nagusian eta baita Artxibo Irekiaren bitartez.
Bere kontsulta eta erreprodukzioa 373/2013 Ebazpena, abenduaren 9koa, Vianako Printzea Erakundea-Kulturako zuzendari nagusiak emandakoari lotuta dago non onartzen dituen Nafarroako Errege Artxibo Nagusia dokumentuak eskuratu, kontsultatu eta erreproduzitzeko barne-arauak.
Jabari publikokoak ez diren lanen erreprodukzioa posible izango da soilik eskatzailearen erabilera pribatua egiteko eta ikerketarako egiten denean, Errege Lege Dekretuan xedatutakoarekin bat 1/1996 Legegintzako Errege Dekretua, apirilaren 12koa, Jabetza Intelektualari buruzko Legearen Testu Bategina onesten duena, arlo horretan indarra duten lege-xedapenak erregularizatu, argitu eta bateratzeko.
10. artikulua. Jatorrizko obra eta izenburuak.
1. Jabetza intelektualaren objektu dira: jatorrizko sortze-lan literario, artistiko edo zientifiko guztiak, gaur egun diren edo etorkizunean asmatzen diren edozein bitarteko edo euskarri ukigarri zein ukiezinez adieraziak. Besteak beste:
- Liburuak, liburuxkak, inprimakiak, gutun-bildumak, idazkiak, diskurtso eta alokuzioak, hitzaldiak, auzitegitxostenak, katedra-azalpenak eta izaera bereko beste zeinahi obra.
- Musika-konposizioak, letradunak nahiz letragabeak.
- Obra dramatikoak eta dramatikomusikalak, koreografiak, pantomimak eta, oro har, antzerkiobrak.
- Obra zinematografikoak eta ikusentzunezko beste zeinahi obra.
- Eskulturak, margolanak, marrazkiak, irarlanak, litografiak; istorio grafikoak, haurren zein helduen komikiak, eta haien probasaio edo zirriborroak eta gainerako obra plastikoak, aplikatuak izan zein ez.
- Arkitektura- eta ingeniaritza-obren proiektuak, planoak, maketak eta diseinuak.
- Topografiari, geografiari eta, oro har, zientziari buruzko grafikoak, mapak eta diseinuak.
- Obra fotografikoak eta fotografiaren antzeko prozeduraz adierazitakoak.
- Ordenagailu-programak.
2. Obraren izenburua, jatorrizkoa denean, obraren parte gisa babesturik geratuko da.
37. artikulua. Establezimendu jakin batzuetan terminal espezializatuen bidez obrak erreproduzitzea, mailegatzea eta kontsultatzea.
1. Egile-eskubideen titularrek ezingo diote eragozpenik jarri obrak erreproduzitzeari, titulartasun publikoa duten edo izaera kultural nahiz zientifikoko erakundeetan integraturik dauden museo, liburutegi, fonoteka, filmoteka, hemeroteka edo artxibategiek egiten dituztenean erreprodukzioak, irabazi asmorik gabe eta ikerketa edo kontserbazioa beste helbururik gabe.
2. Era berean, titulartasun publikokoak, edo irabazi asmorik gabeko interes orokorreko kultura-, zientzia- edo hezkuntzaerakundeenak edo Espainiako hezkuntzasisteman integraturiko hezkuntzainstituzioenak diren museo, artxibategi, liburutegi, hemeroteka, fonoteka edo filmotekek ez dute beharko eskubideen titularren baimenik egiten dituzten maileguengatik.
[-] Ezkutatu
[+] Gehiago irakurri
DESKRIBAPEN TRESNAK
Katalogoa
ERLAZIONATUTAKO DESKRIBAPEN UNITATEAK
Iruñeko Orfeoia
Sociedad de Conciertos Santa Cecilia
ARGITALPEN NOTAK
- Ezquerro Esteban, Antonio. "Asiáin Magaña, Tomás". En: Casares, E. (dir.): Diccionario de la Música Española e Hispanoamericana. Madril: Egile eta Editoreen Sozietate Nagusia, 1999. T.1, pp. 793-4.
Grabaketak:
- La Pamplonesa-J. Vicent Egea. Sanférmico. Madril: RNE, 1998.
- Orfeón Jacetano-Celia Casas. Homenaje a Tomás Asiáin. Huesca: Geaster, [1997].
- Alma Navarra. Alma Navarra. Bartzelona: Discophon, 1978.
DESKRIBATZAILEAK
Musika korala, Musika erlijiosoa, Musika sinfonikoa, Musika sinfoniko korala, Bandarako musika, Jazbanerako musika, Ballet-a, Kantata, Txa-Txa-Txa, Ezpata-dantza, Jota, Martxa, Eliza, Banda musika, Areto-musika, Musika militarra, Himnoa, Twist, Gabon-kanta.
